Elektroconvulsietherapie (ECT)

Elektroconvulsietherapie (ECT) is een behandeling waarbij met behulp van een kortdurende elektrische impuls een epileptisch insult wordt opgewekt; een ontlading in de hersenen waarbij na enkele seconden een spierspanning optreedt. Tijdens de behandeling is iedere patiënt onder narcose en krijgt hij of zij een spierverslappend middel toegediend.

We passen ECT vooral toe bij mensen met een moeilijk behandelbare depressie. Het gaat dan om een sombere stemming die het functioneren ernstig belemmert.

Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de veiligheid van ECT. Daaruit is keer op keer gebleken dat het een veilige behandeling is. Het UMC Utrecht Hersencentrum doet er alles aan om dit te waarborgen. De behandeling verloopt volgens vaste protocollen en de laatste medische en wetenschappelijke inzichten. Onze teams bestaan uit ervaren zorgverleners. Naast een team van de afdeling Psychiatrie zijn er altijd medewerkers van de anesthesiologie aanwezig die de narcose en de veiligheid tijdens de behandeling zorgvuldig controleren.

Kijk ook eens naar de film over elektroconvulsietherapie:

ECT in het UMC Utrecht

Scan de bovenstaande QR-code met uw telefoon om een video over dit onderwerp te bekijken. Of bekijk de video via:

Voor wie is ECT geschikt?

Wetenschappelijke onderzoek heeft aangetoond dat ECT voor bepaalde patiënten een zeer doeltreffende behandeling is. ECT is het meest onderzocht bij depressie. Zelfs in een groep van moeilijk behandelbare patiënten, die al meerdere medicijnen hadden geprobeerd, herstelden 7 van de 10 patiënten volledig.  

Wij geven ECT-behandeling aan:

• Patiënten met een ernstige depressie die niet voldoende reageren op medicijnen.
• Patiënten met een ernstige depressie die zich in een (levens-)bedreigende situatie bevinden.
• Patiënten met een ernstig psychotische depressie.
• Sommige patiënten met schizofrenie (zelden).
• Patiënten met katatone ziektebeelden: een verzameling symptomen zoals verstijfde houding, vertraagde motoriek en zwijgen.

Waar krijgt u mee te maken?

Indicatiestelling

Tijdens een gesprek op onze polikliniek wordt samen met één van onze behandelaren bekeken of ECT een mogelijk geschikte behandelmethode voor u is. De behandelaar zal hierbij ook uitleg geven over de uitvoering en het effect van de behandeling.

Medicijnen

Er zijn medicijnen die het effect van de ECT beïnvloeden. Daarom zal uw behandelaar samen met u bekijken of er medicijnen zijn die u beter kunt afbouwen of waarmee u (tijdelijk) moet stoppen. Het gaat dan bijvoorbeeld om antidepressiva, slaapmedicatie of medicijnen die angst verminderen.

Onderzoek

Uw behandelaar zal ook uitleggen welke onderzoeken voorafgaand aan de ECT-behandeling zullen plaatsvinden. Welke dat zijn kan voor ieder persoon verschillen. De volgende onderzoeken kunnen plaatsvinden:

• Preoperatieve screening: de anesthesioloog onderzoekt uw lichamelijke conditie en bespreekt de procedure van de narcose met u. Dit onderzoek vindt plaats op de zogenoemde POS-poli;
• Bloedonderzoek: hierin wordt gekeken naar o.a. de zouten in het bloed, het ijzergehalte en de nier- en leverfunctie;
• Electrocardiogram (ECG, het hartfilmpje);
• Röntgenfoto van de longen X-thorax (foto van de longen);
• Neuropsychologisch Onderzoek (NPO): hierin wordt o.a. de geheugenfunctie, plannings- en organisatievermogen onderzocht.

Toestemming

De behandeling zal, zoals alle behandelingen, alleen plaatsvinden als u hiervoor toestemming geeft. U krijgt van tevoren zowel schriftelijke als mondelinge informatie over de behandeling. Wanneer u toestemming geeft, slaan wij dit op in uw persoonlijk dossier.

Als u zelf niet in staat bent toestemming te geven vanwege uw psychische toestand en behandeling toch dringend noodzakelijk is, dan wordt er met uw familie of naasten overlegd over eventueel vervangende toestemming.

Wat houdt de behandeling in?

Voorafgaand aan de eerste ECT

ECT gaat altijd om een serie van behandelingen. Meestal worden mensen opgenomen, in sommige gevallen kan behandeling poliklinisch plaatsvinden. Voorafgaand aan de eerste ECT hoort u van de verpleegkundige de tijden waarop de behandeling plaatsvindt. Hij of zij zal ook nog eens stap voor stap uitleggen wat er gaat gebeuren. We  hebben een speciaal fotoboek gemaakt om u een indruk te geven van iedere stap.

Op de dag van de behandeling krijgt u van de verpleegkundige een polsbandje met uw naam en geboortedatum. Hij of zij brengt u naar de ECT-ruimte van het operatiecomplex. Omdat er vaak meerdere patiënten na elkaar worden behandeld, bestaat de kans dat u even moet wachten in een wachtruimte.

Meestal wordt in de wachtruimte een infuusnaald bij u ingebracht. Vervolgens gaat u naar de ECT-ruimte. Daar zijn meerdere personen aanwezig. Vaak zijn dat:

• De arts die de behandeling uitvoert
• De anesthesist
• Een anesthesieassistent
• De verpleegkundige van de afdeling
• Soms een coassistent

Voorbereiding uitklapper, klik om te openen

Belangrijke punten om rekening mee te houden

Voor een veilige en doeltreffende ECT-behandeling vragen wij u om de voorbereidende regels te volgen:

• Eten en drinken:
  • U moet nuchter zijn op de dag van de ingreep.
  • 6 uur voor ingreep: Stop met eten en drinken van melkproducten en koolzuurhoudende dranken.
  • Vanaf 6 uur tot aan opname: U mag wel water, thee (met suiker) en aanmaak limonade drinken, maximaal 1 glas per uur. Drinken van limonade/thee versnelt uw herstel. Vlak voor de ingreep krijgt u paracetamol met een bekertje water/limonade.
• Roken: Roken zorgt ervoor dat voedsel langer dan normaal in de maag blijft en maakt de longen prikkelbaarder. U kunt beter op de dag van ECT-behandeling niet te roken.
• Douchen: We vragen u om zich op de dag van de behandeling te douchen, uw haren te wassen en uw tanden te poetsen. Dit is om infecties te voorkomen.
• Sieraden en kleding: Om de kans op beschadiging te verkleinen adviseren wij u om geen sieraden, horloges of metalen haarspelden te dragen. En makkelijk zittende kleding is over het algemeen het prettigst. Ook adviseren wij geen make-up en nagellak te gebruiken.
• Vervoer/reizen: Om veiligheidsredenen is het niet toegestaan dat patiënten op de dag van de behandeling alleen de afdeling verlaten. Ook is het belangrijk dat u niet alleen reist en dat er iemand bij u is tot de volgende ochtend.

Bijwerkingen

Van de ECT-behandeling herinnert u zich niets. Het is mogelijk dat u zich bij het ontwaken niet goed kunt oriënteren en het gevoel heeft dat alles vreemd is. Ook kan het zijn dat u zich direct na de behandeling niet kunt herinneren wat er kort voorafgaand aan de behandeling is gebeurd. Dit verdwijnt meestal binnen één tot twee uur na de ECT.

De eerste uren na de ECT is het mogelijk dat u last heeft van hoofdpijn, die in bijna alle gevallen in de loop van de dag verdwijnt. Zo nodig kunt u van te voren een pijnstiller krijgen die deze klachten kunnen verlichten.

De bijwerking die het meest voorkomt, is het optreden van geheugenstoornissen. Gebeurtenissen in de dagen voorafgaand aan de ECT-behandeling kunt u bijvoorbeeld vergeten. Gewoonlijk is dat binnen enkele weken na de laatste behandeling weer over. Een klein aantal patiënten heeft na een jaar nog geheugenproblemen, voornamelijk van de periode kort voor de ECT. De verpleegkundige begeleidt u bij het omgaan met eventuele geheugenproblemen.

Heel zelden komt het voor dat bij iemand een tand afbreekt. U kunt met de anesthesist eventuele voorzorgsmaatregelen rondom gebitsprothese en/of loszittende tanden bespreken.

Tijdens de behandeling uitklapper, klik om te openen

De behandeling

De behandeling vindt plaats op een bed in de ECT-ruimte van het behandelcentrum (de OK). Als er in de wachtruimte nog geen infuusnaald in uw hand of arm is geplaatst, gebeurt dit in de ECT-ruimte. Dit infuus is voor het toedienen van het narcosemiddel (de verdoving) en een spierverslappend middel. Ook krijgt u stickers (elektroden) op uw borst, hoofd en arm. Deze stickers registreren uw hartritme en de hersenactiviteit tijdens het insult. Verder geven we u een bloeddrukband om uw arm en een knijper op uw vinger. Deze knijper meet het zuurstofpercentage in uw bloed. Een elastische band om uw hoofd houdt twee metalen plaatjes vast voor toediening van de elektrische impuls. Bij sommige mensen houdt de band één plaatje tegen de zijkant van het hoofd en wordt het tweede plaatje aan de bovenkant van het hoofd  geplaatst door middel van een handvat dat de behandelaar vasthoudt. 

Voordat de ECT werkelijk begint vraagt de arts voor alle veiligheid nog een keer naar uw naam en geboortedatum. Dit is om te controleren of wij de behandeling bij de juiste persoon gaan uitvoeren. Als deze voorbereidingen klaar zijn en alle gegevens kloppen, dan start de behandeling.

De anesthesioloog dient via het infuus een kortwerkend narcosemiddel toe. U valt binnen enkele seconden in slaap. Als u in slaap bent krijgt u een kortwerkend spierverslappend middel toegediend en wordt u beademd. Vervolgens wordt het impuls gegeven. Dit bestaat uit het toedienen van een serie zeer korte stroomstootjes gedurende twee tot acht seconden. Eén tot twee seconden later treedt een epileptisch insult op: uw spieren spannen zich enkele seconden aan. Door de narcose merkt u hier niets van en door het spierverslappend middel is er ook nauwelijks iets te zien.

Na het insult wordt u naar de uitslaapkamer gebracht. Daar wordt u vijf tot vijftien minuten na de behandeling wakker. Van de behandeling zult u zich niets herinneren. Ongeveer een half uur later rijdt de verpleegkundige u in uw bed naar de afdeling, waar u iets te drinken en te eten aangeboden krijgt.

Meerdere behandelingen

Na vier tot acht ECT-behandelingen kunt u een verbetering van uw psychische toestand verwachten, maar dat verschilt per persoon. De complete therapie bestaat gemiddeld uit twaalf tot veertien ECT-behandelingen.

Wekelijks zal een coassistent een vragenlijst, gericht op uw stemming, bij u afnemen. Wanneer u voor poliklinische ECT komt, kunt u de vragenlijst voor de start van de behandeling zelfstandig invullen.

Als u bij ons opgenomen bent, wordt de behandeling meestal twee keer per week gegeven. Komt u voor (vervolg-)behandeling vanuit huis, dan vindt de behandeling één keer per week tot eens per vier weken plaats.

Na de behandeling uitklapper, klik om te openen

Nabehandeling

Om het resultaat vast te houden volgt op de ECT-behandeling een nabehandeling. Deze nabehandeling bestaat uit antidepressieve medicatie en verdere begeleiding, zodat u uw leven weer op kunt pakken na de depressie. Er wordt samen met u gekeken of deze behandeling het best in het UMC Utrecht kan plaatsvinden of elders.

Aanvullende informatie

Wetenschappelijk onderzoek

Binnen de afdeling Psychiatrie wordt de werking van ECT zorgvuldig onderzocht. We benaderen alle patiënten met de vraag of ze willen deelnemen aan het onderzoek. Als u niet wilt meewerken, heeft dit uiteraard geen gevolgen voor de behandeling of voor uw contacten met onze afdeling.

De PRECISER studie is een dubbelblinde gerandomiseerde multicenter geneesmiddelen studie, waaraan totaal 100 patiënten kunnen deelnemen. Dit onderzoek heeft als doel een nieuwe en betere vorm van ECT te ontwikkelen. Om dit te bereiken kijken we naar twee aspecten van ECT, te weten de bijwerkingen en de voorspelbaarheid van het effect. Lees meer >

Vragen?

U kunt rustig alles overdenken en met uw behandelaar en naasten bespreken. Met vragen kunt u contact opnemen met het secretariaat van de afdeling (088 755 6370). Als u bent opgenomen kunt u contact opnemen met de verpleegkundigen van verpleegafdeling Stemming & Psychose (088 755 6012).

Voorlichting en lotgenotencontact

In Nederland zijn meerdere patiënt- en naastenverenigingen. Deze verenigingen geven voorlichting over de ziekte en ondersteunen bij maatschappelijke zaken. Enkele bekende verenigingen zijn:

• Ypsilon: Vereniging van familieleden en naasten van mensen met een verhoogde kwetsbaarheid voor psychose
• Plusminus, leven met bipolariteit
• Anoiksis: een vereniging voor en door mensen met psychosegevoeligheid

Zorgkosten uitklapper, klik om te openen

Contact uitklapper, klik om te openen

Het Advies- en aanmeldteam is op werkdagen bereikbaar van 8:00 tot 17:00.