Behandeling bij prostaatkanker
In het UMC Utrecht werken we samen met u, als een team, aan de zorg die bij u past. Voor, tijdens en na de behandeling. We blijven hierover altijd met u in gesprek. Zodat we elkaar goed begrijpen, samen beslissen over de behandeling, en samen terugkijken om zorg voor u te verbeteren.
Wilt u weten of u in aanmerking komt voor behandeling van prostaatkanker met de MR-Linac? Laat uw behandelend uroloog contact met ons opnemen.
Prostaatkanker kunnen we op verschillende manieren behandelen. Welke behandeling voor u het beste is, wordt samen met u en een team van medisch specialisten– en verpleegkundig specialisten, persoonlijk beoordeeld.
Belangrijke omstandigheden zijn:
- Het stadium van de ziekte;
- Uw conditie
Een behandeling kan gericht zijn op genezing. Dat noemen we ook wel een curatieve behandeling. Als genezing niet mogelijk is, heeft de behandeling een ander doel: verminderen van klachten en afremmen van de ziekte. Dat heet ook wel: palliatieve behandeling. Ook dan kunnen wij veel voor u doen.
Behandelplan uitklapper, klik om te openen
Hoe de behandeling van prostaatkanker er precies uitziet, is voor iedereen verschillend. Bespreek met uw behandelend arts of u in aanmerking komt voor behandeling met MR-Linac. En of de behandeling in vijf bestralingssessies voor u geschikt is. Dan is de kans groot dat u weer snel uw dagelijks leven kan oppakken.
In het behandelplan staat uw behandeling vastgelegd. U kunt het behandelplan altijd nalezen in het Patiëntportaal Mijn UMC Utrecht.
Onderscheid behandeling prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Bij de behandeling van prostaatkanker maakt de arts onderscheid naar het stadium van de prostaatkanker. Zit deze alleen in de prostaat (niet-uitgezaaid), is de prostaatkanker teruggekeerd of zijn de kankercellen uitgezaaid door het lichaam?
Voor ieder stadium zijn verschillende behandelingen mogelijk. Heeft u niet-uitgezaaide prostaatkanker, dan is bestraling met de MR-Linac een mogelijke behandeling. Vraag uw behandelend arts naar alle mogelijkheden.
Onderscheid naar het stadium bij behandeling prostaatkanker is:
Niet-uitgezaaide prostaatkanker
Niet-uitgezaaide prostaatkanker is kanker die alleen in de prostaat zit. Deze prostaatkanker groeit meestal langzaam.
Recidief (teruggekeerd)
Er bestaat een kans dat de kanker terugkomt na de behandeling. Dat heet een recidief. De kans op zo’n recidief of terugval is hoger bij mannen die in eerste instantie een behandeling hebben ondergaan waarbij de tumor agressief was.
Uitgezaaide prostaatkanker
We spreken van uitgezaaide prostaatkanker wanneer de kankercellen zich door het lichaam verspreiden via bloedvaten en lymfebanen (uitzaaien). Als prostaatkanker zich uitzaait, is dat meestal naar de lymfeklieren van het bekken of naar de botten. Bij uitzaaiingen naar een beperkt aantal lymfeklieren in het bekken (4 klieren of minder) is het doel van de behandeling genezing. Bij meer lymfeklier uitzaaiingen in het bekken (meer dan 4), één of meer lymfeklier uitzaaiingen buiten het bekken en/of naar de botten is genezing niet meer mogelijk. Het doel van de behandeling is om de ziekte te remmen en klachten te verminderen. De behandeling bestaat meestal uit hormonale therapie. Soms in combinatie met bestraling.
Verschillende behandelingen bij prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Voor ieder stadium van prostaatkanker zijn verschillende behandelingen mogelijk. Heeft u niet-uitgezaaide prostaatkanker, dan is bestraling met de MR-Linac een mogelijke behandeling. Vraag uw behandelend arts naar alle mogelijkheden of vraag een second opinion.
Voorbeelden van verschillende behandelingen bij prostaatkanker zijn:
Actief volgen
Prostaatkanker is een vorm van kanker die soms niet behandeld hoeft te worden. Dat is het geval als het type prostaatkanker zich traag ontwikkelt. Daardoor hoeft de ziekte geen invloed te hebben op uw levensverwachting. U kunt het ziektebeloop afwachten. Active surveillance is de gebruikelijke medische term voor het actief volgen van deze groep prostaatkankerpatiënten. U blijft dus wel onder controle bij uw uroloog.
Het kan gebeuren dat tijdens het controletraject in overleg met u wordt besloten dat het tóch beter is om tot een actieve behandeling voor prostaatkanker over te gaan.
MR-Linac: bestraling van de prostaat
MR-Linac is de naam van een nieuw bestralingstoestel, waarbij een bestralingsapparaat (lineaire versneller, afgekort ‘linac’) gecombineerd is met een MRI-scanner (afgekort MR). Bestraling is een behandeling van kanker. De behandeling houdt in dat u in een periode van twee tot drie weken vijf keer bestraald wordt met röntgenstraling. Bij elke bestralingssessie ligt u ongeveer drie kwartier in de MR-Linac. Eerst worden MRI-beelden van de prostaat gemaakt; hierop ziet de radiotherapeut precies waar de prostaat zit. De uiteindelijke bestraling duurt 5-10 minuten. Met de MR-Linac kan de bestralingsarts een hogere dosis bestraling geven aan de prostaat. Met als resultaat goede kans op genezing. Door de MR-Linac behandeling is een operatie vaak niet meer nodig en ook een opname in het ziekenhuis hoeft niet meer. Zo is de kans heel groot dat u weer snel uw dagelijks leven kan oppakken.
Operatieve verwijdering van de prostaat (RARP)
RARP is een afkorting van robot-geassisteerde radicale prostatectomie. Tijdens deze operatie verwijdert de arts de hele prostaat en de zaadblaasjes. Prostaatkanker operaties worden in regionaal verband uitgevoerd in het Meander MC door een team gespecialiseerde urologen, waaronder een uroloog uit het UMC Utrecht.
Bekijk de korte animatie over radicale prostatectomie. In de animatie ziet u wat een blaaskatheter is en hoe u er thuis mee kunt omgaan.
Inwendige bestraling (brachytherapie)
Inwendige bestraling in het UMC Utrecht wordt alleen uitgevoerd bij teruggekeerde prostaatkanker na een eerdere bestraling in het verleden. Met een radioactieve bron (Irridium) wordt de prostaat gedurende 10-15 minuten eenmalig bestraald. Na behandeling is er geen radioactief materiaal meer in het lichaam en u mag dezelfde dag weer naar huis. Deze behandeling noemen we “high dose rate” (HDR) brachytherapie.
Uitwendige bestraling
Straling vernietigt kankercellen. Bij uitwendige bestraling wordt de stralenbundel zo nauwkeurig mogelijk op de prostaat met tumor gericht.
Hormonale therapie
Hormonale behandeling of hormoontherapie is een behandeling met medicijnen. Prostaatkanker wordt gestimuleerd door het mannelijke hormoon testosteron. Door de aanmaak van testosteron met medicijnen te blokkeren zal de prostaatkanker in een ‘slaap-toestand’ komen en niet meer actief zijn. Zo kunnen klachten door de tumor afnemen
Chemotherapie
Chemotherapie is een medicijnbehandeling bij kanker. U krijgt medicijnen die cellen doden of die voorkomen dat cellen zich delen. Lees verder over chemotherapie.
Doelgerichte therapie
- Androgeen Receptor Targeted Treatment (ARTA)
ARTA is een hormonale therapie bij prostaatkanker. U krijgt het hormoon testosteron om de angrogeenreceptor van prostaatkankercellen te stimuleren. - PARP-remming
Nieuwe medicijnen tegen kanker, zogenoemde PARP-remmers, kunnen voorkomen dat beschadigde tumorcellen zichzelf kunnen repareren. Door PARP-remming gaan die kankercellen vervolgens dood. - Immuuntherapie
Immuuntherapie is een vrij nieuwe behandeling tegen kanker. In deze therapie wordt de natuurlijke afweerreactie tegen kankercellen met medicijnen versterkt.
Behandeling met radium 223
Radium-223 wordt gebruikt om naar de botten uitgezaaide prostaatkanker te behandelen. Het geneesmiddel bevat het radioactieve materiaal radium-223. De straling die Radium-223 uitzendt is krachtig, maar komt niet ver, waardoor het zich alleen richt op die plekken in het bot met kanker. Lees hier meer over behandeling met radium 223.
Inwendige bestraling met Lutetium-177 (PSMA-therapie)
Lutetium-177-PSMA is een geneesmiddel dat de groei van uitgezaaide prostaatkankercellen remt. Door inwendige bestraling met lutetium-177-PSMA kunnen patiënten langer leven, met een goede kwaliteit. Lees meer over bestraling met Lutetium-177.
Behandeling van prostaatkanker per stadium uitklapper, klik om te openen
Voor ieder stadium van prostaatkanker zijn verschillende behandelingen mogelijk. Zelfs als de ziekte niet te genezen is, kunnen we veel voor u doen. Lees alles over de behandelopties per stadium en bespreek het met uw arts.
Behandeling niet-uitgezaaide prostaatkanker
Niet-uitgezaaide prostaatkanker is kanker die alleen in de prostaat zit. Deze prostaatkanker groeit meestal langzaam. U kunt vaak kiezen welke behandeling u wilt, bijvoorbeeld:
- Actief volgen (active surveillance)
- MR-Linac behandeling
- Uitwendige bestraling
- Operatie prostaat verwijderen
Behandeling uitgezaaide prostaatkanker
Bij uitgezaaide prostaatkanker is genezing niet altijd meer mogelijk, maar kunnen we veel voor u doen. Bij uitzaaiingen naar een beperkt aantal lymfeklieren in het bekken (4 klieren of minder) is het doel van de behandeling genezing. Bij meer lymfeklier uitzaaiingen in het bekken (meer dan 4), één of meer lymfeklier uitzaaiingen buiten het bekken en/of naar de botten is genezing niet meer mogelijk. Het doel van de zorg is dan: zo lang mogelijk leven, met een goede kwaliteit. Dat noemen we palliatieve zorg en behandeling. De palliatieve fase kan bij prostaatkanker vaak jaren duren. Palliatieve zorg moet dus niet verward worden met terminale zorg.
- Hormonale behandeling
- Systeemtherapie
- Operatie
- Bestraling
- Behandeling met Radium-223
- Inwendige bestraling met Lutetium-177 (PSMA-therapie)
Behandeling bij teruggekeerde prostaatkanker
Er is een kans dat de ziekte na bestraling of een operatie terugkeert. Dat heet een recidief. De kans op zo’n recidief of terugval is hoger bij mannen die in eerste instantie een behandeling hebben ondergaan waarbij de tumor agressief was. De kanker kan terugkomen in de prostaat, in weefsel rond de prostaat of bekken lymfeknopen, of elders in het lichaam (vooral in de botten). De behandeling hangt af van de omvang van het recidief (de uitgebreidheid van de tumor) en welke behandelingen er eerder zijn geweest.
Nazorg en controle na behandeling prostaatkanker uitklapper, klik om te openen
Nadat uw behandeling voor prostaatkanker is afgerond, blijft u onder controle bij uw behandelend arts. Dit noemen we ook wel follow-up. De follow-up bestaat uit reguliere bloedcontroles en zo nodig bezoeken aan de medisch specialist(en) of verpleegkundig specialist op de polikliniek van het ziekenhuis. Na bestraling op de MR-Linac vindt de controle afwisselend plaats bij de uroloog en de bestralingsarts.
Tijdens de controlebezoeken probeert de arts met de PSA-bepaling eventuele terugkeer van de ziekte in een vroeg stadium op de sporen en zo nodig te behandelen. Daarnaast zijn de controlebezoeken bedoeld om mogelijke bijwerkingen van de behandeling vast te stellen en te behandelen.
Als alles goed gaat komt u het tweede jaar halfjaarlijks op controle en daarna jaarlijks tot 5-jaar na de behandeling. Lees verder over leven met en na prostaatkanker.
Meer informatie over controle kunt u bekijken in de animatie over follow up (1 minuut).
Onze zorgverleners uitklapper, klik om te openen
Tersteeg, J.H.A.
Radiotherapeut-oncoloog
Es, C.A. van
Radiotherapeut - oncoloog
Kleynen, C.E.
Radiotherapeut
Claes, A.
Radiotherapeut, oncoloog
Wolters, E.E. (Emma)
Arts-assistent radiotherapie
Jürgenliemk-Schulz, I.M. (Ina)
Radiotherapeut
Noteboom, J.L. (Juus)
Radiotherapeut oncoloog
Doornaert, P.A.H.
Radiotherapeut
Roesink, J.M. (Judith)
Radiotherapeut oncoloog
Tijink-Felderhof, J.M. (Joeke)
Radiotherapeut oncoloog
Smid, E.J.
Radiotherapeut-oncoloog
Dam, I.E. van (Iris)
Radiotherapeut
Eppinga, W.S.C.
Radiotherapeut
Pol, S.M.G. van de (Sandrine)
radiotherapeut-oncoloog
Mook, S.
Radiotherapeut-oncoloog
Kasperts, N. (Nicolien)
Radiotherapeut-oncoloog
Intven, M.P.W. (Martijn)
Radiotherapeut-oncoloog
Voort van Zyp, J.R.N. van der (Jochem)
radiotherapeut
Hoeben, B.A.W. (Bianca)
Radiotherapeut oncoloog
Westeinde, T. van 't (Tanja)
Physician assistant
Leij, F. van der (Femke)
Radiotherapeut oncoloog
Nieuwe ontwikkelingen bij behandeling prostaatkanker (research) uitklapper, klik om te openen
Het UMC Utrecht is een academisch ziekenhuis. Dit betekent dat er veel wetenschappelijk onderzoek wordt verricht. Wij voeren ook onderzoek uit naar prostaatkanker, met als doel om meer inzicht te krijgen in deze ziekte en zo tot de beste behandeling te komen.
Er zijn verschillende onderzoeken waar mensen met prostaatkanker in het UMC Utrecht of in de regio bij samenwerkende ziekenhuizen aan kunnen meedoen. Wij kunnen u ook doorverwijzen naar andere centra als daar een wetenschappelijk onderzoek is waar u misschien baat bij kan hebben.
Of een bepaalde studie voor u geschikt is, kunt u samen met uw behandelaar bespreken.
Lopende onderzoeken in of via het UMC Utrecht zijn:
- Utrecht Prostaat Cohort
- Pomelo (registratie-onderzoek naar uitkomsten van prostaatverwijdering zónder lymfeklierdissectie)
- PSMA addition (studie naar effectiviteit van lutetium-therapie)
- PSMAfore study (studie naar effectiviteit van lutetium-therapie)
- ProQure-1 studie (uitwendige bestraling met hormoontherapie met Lutetium-therapie)
- PSMA select
- PETMAN-studie (voorspellende waarde van PSMA/PET-CT-scan bij gemetastaseerd prostaatkanker)
- ERECT-trial
- DISCOVER-onderzoek (toegankelijker maken van genetisch onderzoek bij uitgezaaide prostaatkanker)
- TALAPRO-3
- CAPItello-281
- Amplitude
- TripleAim1
- DORA-studie
- PRECISE
- MOMENTUM (de verzameling van medische- en technische gegevens van patiënten die een behandeling krijgen met de MR-Linac om te kunnen evalueren en optimaliseren)
Steun onderzoek naar prostaatkanker
Onderzoekers van het UMC Utrecht werken aan unieke, nieuwe behandelingen op het gebied van prostaatkanker. Het doen van zorgvuldig onderzoek kost veel tijd en is erg kostbaar. Vrienden UMC Utrecht werft geld om dit onderzoek mogelijk te maken. Helpt u mee?
Veelgestelde vragen
Hoe werkt de MR-Linac?
MR-Linac is de naam van een nieuw bestralingstoestel, waarbij een bestralingsapparaat (lineaire versneller, afgekort ‘linac’) gecombineerd is met een MRI-scanner (afgekort MR). Bestraling is een behandeling van kanker. De behandeling houdt in dat u bestraald wordt met röntgenstraling. Deze straling maakt de kankercellen stuk, waardoor de kanker niet verder kan groeien. Gezonde cellen die kapotgaan kunnen in de meeste gevallen zelf herstellen. De bestralingsbehandeling noemen we ook wel radiotherapie. Een MRI-scanner maakt op een patiëntvriendelijke en niet schadelijke manier beelden van het binnenste van het lichaam. Een MRI-scan wordt gemaakt met een sterke magneet en brengt over het algemeen geen risico’s met zich mee.
Hoe verloopt de behandeling met de MR-Linac?
In een periode van twee of drie weken komt u vijf keer naar het UMC Utrecht voor een bestraling. Bij elke bestralingssessie ligt u ongeveer drie kwartier in de MR-Linac. Eerst worden MRI-beelden van de prostaat gemaakt; hierop ziet de radiotherapeut precies waar de tumor zit. De uiteindelijke bestraling duurt maar een paar minuten.
Wat zijn curatieve behandelingen?
Curatieve behandelingen voor prostaatkanker zijn bestraling (uitwendige bestraling met o.a. de MR-linac en inwendige bestraling) of een operatie.
Welke curatieve behandelingen voor prostaatkanker zijn er?
Curatieve behandelingen voor prostaatkanker zijn bestraling met de MR-Linac of een operatie om de hele prostaat te verwijderen (Radicale prostatectomie; RARP). De beste behandeling is dan de behandeling die het beste bij u past.
Welke behandeling bij prostaatkanker?
Prostaatkanker kunnen we op verschillende manieren behandelen. Welke behandeling voor u het beste is, wordt voor u persoonlijk beoordeeld door een team van medisch specialisten– en verpleegkundig specialisten. Belangrijke omstandigheden zijn het stadium van de ziekte en uw conditie. Voorbeelden van verschillende behandelingen bij prostaatkanker zijn:
- Actief volgen
- Bestraling van de prostaat met MR-Linac
- Operatieve verwijdering van de prostaat (RARP)
- Inwendige bestraling (brachytherapie)
- Uitwendige bestraling
- Hormonale therapie
- Chemotherapie
- Doelgerichte therapie
- Behandeling met radium 223
- Inwendige bestraling met Lutetium-177 (PSMA-therapie)
Wanneer hormoontherapie bij prostaatcarcinoom?
Bij prostaatkanker (prostaatcarcinoom) wordt hormoontherapie gegeven als aanvulling op radiotherapie of als palliatieve behandeling. De therapie wordt gegeven in de vorm van driemaandelijkse injecties, soms aangevuld met anti-hormoontabletten.
Wat zijn palliatieve behandelingen?
Palliatieve behandelingen zijn behandelingen en zorg die we kunnen geven, als de ziekte niet te genezen is. Het doel van de zorg is dan: zo lang mogelijk leven, met een goede kwaliteit. De palliatieve fase kan bij prostaatkanker vaak jaren duren. Palliatieve zorg moet dus niet verward worden met terminale zorg.
Meer weten over de behandeling bij prostaatkanker? uitklapper, klik om te openen
Hebt u vragen over uw onderzoek, diagnose of over uw afspraken? Neem dan contact op via Mijn UMC Utrecht (uw patiëntportaal) of via de polikliniek Radiotherapie.
Op de website van Kanker.nl en de Prostaatkankerstichting vindt u veel informatie over prostaatkanker. Ook kunt u via deze stichting in contact komen met lotgenoten.
Zie ook:
Ziektebeeld van prostaatkanker