Drie onderzoekers van het UMC Utrecht krijgen dit jaar een ERC Starting Grant van anderhalf miljoen euro: Frank Meye, Hugo Snippert en Maeike Zijlmans. Deze Europese subsidie wordt toegekend aan veelbelovende onderzoekers die alles in zich hebben om uit te groeien tot onafhankelijke onderzoekersleiders.

Onderzoeker Frank Meye krijgt de beurs voor zijn onderzoek naar stress en vraatzuchtige eetbuien, het zogenoemde binge eating. Eten vanwege stress kan in hoge mate bijdragen aan het ontwikkelen van vraatzucht of obesitas, maar er is weinig bekend over de neurobiologische processen die hieraan ten grondslag liggen. Met behulp van een muismodel gaat Frank onderzoeken hoe stress specifieke neurale circuitveranderingen veroorzaakt die vraatzuchtige eetbuien stimuleren. Hierbij zal hij de nieuwste technieken gebruiken, zoals op licht gebaseerde controle van neuronactiviteit en elektrofysiologische opnames van neuronale communicatie. Franks uiteindelijk doel is om de neurobiologische stimulans voor binge eating weg te nemen.

Hersenchirurgie

Neuroloog Maeike Zijlmans wil de mogelijkheden van hersenchirurgie bij epilepsie verbeteren. Een derde van alle epilepsiepatiënten heeft geen baat bij medicatie en kan alleen geholpen worden met een hersenoperatie. Bij kinderen met epilepsie kan zo’n operatie bovendien schade in hun ontwikkeling voorkómen. Zo’n ingreep, waarbij een stukje van de hersenen verwijderd wordt, is echter zeer complex. Maeike wil een geïntegreerde methode ontwikkelen om tijdens de operatie direct de elektrische hersenactiviteit te stimuleren, meten en analyseren, zodat de haard van de epilepsie makkelijker en preciezer is te lokaliseren. Dat is belangrijk, want hoe preciezer de plek duidelijk is, hoe groter de kans op een succesvolle ingreep. En hoe makkelijker dit gaat, hoe vaker de techniek toegepast kan worden, bijvoorbeeld ook bij mensen met een hersentumor en epilepsie. Bij hen kan een operatie zo niet alleen het leven verlengen, maar ook de kwaliteit van leven verbeteren.

Dikke-darmkanker

Patiënten met dikke darmkanker overlijden doorgaans aan uitzaaiingen elders in het lichaam, bijvoorbeeld in de lever. Onderzoeker Hugo Snippert wil te weten komen hoe deze uitzaaiingen precies ontstaan en hoe ze ingeperkt of – zo mogelijk – zelfs voorkomen kunnen worden. Een uitzaaiing ontstaat wanneer één cel de primaire tumor in de dikke darm verlaat, maar hoe die ene tumorcel vervolgens in een ander orgaan kan uitgroeien tot een nieuw gezwel is onbekend. Wat wel steeds duidelijker wordt, is dat tumorcellen enorm verschillend kunnen zijn in gedrag en functie. Eén bekend tumorceltype is de kankerstamcel, de bron van het kwaad. Over de functie van andere celtypen in een kankergezwel is veel minder bekend, maar communicatie tussen deze verschillende kankercellen is hoogstwaarschijnlijk essentieel om de functie van kankerstamcellen te ondersteunen. Het onderzoek van Hugo richt zich daarom op het begrijpen van de communicatie tussen de verschillende celtypen, de zogeheten signaleringen. Mogelijkheden om dergelijke signaleringen te remmen zou kunnen bijdragen aan de inperking of zelfs het voorkómen van uitzaaiingen.

ERC Grants

ERC Grants worden toegekend voor een looptijd van maximaal vijf jaar. De ERC Starting Grant voor jonge, veelbelovende onderzoekers bedraagt € 1,5 miljoen euro. De ERC (European Research Council) is de voornaamste financier van grensverleggend wetenschappelijk onderzoek in de Europese Unie. Het totale ERC-budget van 2014 tot 2020 is ruim € 13 miljard.