Hanneke van Santen benoemd tot hoogleraar
Hoe zorgen we dat kinderen optimaal hormonaal in balans blijven wanneer zij te maken hebben met kanker en hun behandeling? Deze vraag staat centraal in het werk van Hanneke van Santen. Zij is per 15 december 2024 aangesteld als hoogleraar Kinderendocrinologie met focus op de hormonale gevolgen bij kinderen met kanker. “Om als kind hormonaal in balans te zijn, is essentieel voor een normale groei en ontwikkeling. We kunnen een hormonaal tekort vaak goed behandelen, dus het is belangrijk om hiervan bewust te zijn en hier tijdig op te screenen”.
Van alle mogelijk hormonale gevolgen is het 'hypothalame syndroom' het meest ernstige. Het hypothalame syndroom kan het gevolg zijn van een tumor in (de buurt van) het hormooncentrum in de hersenen. Dat heeft grote gevolgen voor de kwaliteit van leven. De aandoening is gelukkig zeldzaam, dus voor het vergroten van de kennis zoeken onderzoekers de internationale samenwerking, onder leiding van kinderendocrinoloog Hanneke van Santen. Samen met collega’s uit het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie en het Wilhelmina Kinderziekenhuis heeft zij een multidisciplinair team opgezet met om kinderen met een hypothalaam syndroom te begeleiden.
Samenwerken over grenzen heen
Hierin werken de kinderendocrinoloog, psycholoog, kinderpsychiater, diëtist, fysiotherapeut, neuroloog, revalidatiearts en oncoloog nauw samen. Samen met haar groep ontwikkelt Hanneke nieuwe tools om hormonale disbalans beter te kunnen monitoren, maar ook om hypothalame schade te voorkomen (nieuwe systemische therapie van deze tumoren) zowel als innovatieve therapieën voor hypothalame schade. Daarnaast richt zij zich op kinderen met schildklierkanker. Ook dit is een zeldzame ziekte op de kinderleeftijd waardoor Europese samenwerking essentieel is. Voor dit doel heeft zij een Europese registratie opgericht waar nu gezamenlijke Europese cohortstudies mee opgezet kunnen worden. En tot slot richt ze zich op de algemenere zorg voor kinderen met kanker. Hanneke: “Hormonen zijn als een spiegel, ze laten zien hoe het lichamelijk met je gaat. Als we daar bewuster mee omgaan, dan kunnen we eerder signaleren als er iets mis is. Hormonen geven soms al vroeg aan dat een kind te maken heeft met bijvoorbeeld een infectie of sepsis, zoals door een stijging van cortisol of glucose of een daling van het schildklierhormoon gehalte.
Problemen in de ontwikkeling voorkomen
“In 1999 ben ik begonnen met onderzoek naar de hormonale gevolgen van kanker bij kinderen of van de behandeling van kanker. Inmiddels weten we dat die gevolgen zelfs bij zestig procent van de kinderen en volwassenen op de LATER polikliniek voorkomen”, vertelt Hanneke, kinder-endocrinoloog in het WKZ en het Prinses Máxima Centrum en actief binnen de speerpunten Child Health en Cancer. “Door de hormonale verstoringen vroeg op te sporen en op innovatieve manieren te behandelen zijn voorkomen we dat kinderen problemen krijgen in hun ontwikkeling. Gevolgen van een hormoon tekort kan bijvoorbeeld zijn dat kinderen heel dik worden, chronisch moe zijn, te vroeg of niet in de puberteit komen of juist heel klein blijven. Het voorkomen van deze gevolgen heeft een positieve invloed op hun kwaliteit van leven. Het naar school gaan lukt weer beter, ze komen sociaal beter mee en maken vrienden. Hormonaal in balans zijn verbeterd niet alleen de lichamelijke gezondheid maar ook de mentale gezondheid. Deze is zeker op de kinderleeftijd extreem belangrijk voor een goede ontwikkeling.”
Mondiale richtlijnen voor zeldzame aandoeningen
“Als kinderendocrinoloog in Utrecht richt ik me op het verbeteren van de zorg voor patiënten zowel in het Prinses Máxima Centrum als in het WKZ “, vervolgt Hanneke. Ze is ook voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Kinderendocrinologen (NvK, sectie kinderendocrinologie), van de Europese Werkgroep voor kinderen met een craniopharyngioom (SIOPe) en van de Europese Richtlijnen voor Schildklierkanker bij kinderen en bij de Late Effecten of Childhood Cancer International Guideline Harmonization Groups (IGHG) “We ontwikkelen zo mondiale richtlijnen om deze zeldzame aandoeningen optimaal te behandelen.”
Samenwerkingen en versnelling
“Zoals bij veel zeldzame aandoeningen helpt het bij schildklierkanker en bij het hypothalame syndroom om internationale studies op te zetten. Samen kunnen we beter onderzoeken welke aanpak deze patiënten kan helpen”, aldus Hanneke. “Internationaal gebeurt er veel, maar ook simpelweg hier op het Science Park. Binnen het UMC Utrecht, het WKZ en Prinses Máxima Centrum delen we steeds meer kennis en ervaring met betrekking tot deze bijzondere groep kinderen en hun ouders. Ik steek meerdere keren per dag de brug over van de ene naar de andere organisatie en ik hoop dat deze leerstoel zal leiden tot nog veel meer samenwerkingen en versnelling op dit gebied.”