Sclerodermie ofwel systemische sclerose (SSc) en het primair syndroom van Sjögren (pSS) zijn ernstige auto-immuunziekten van het bindweefsel waarvoor geen effectieve behandeling bestaat. Hoewel deze ziekten verschillende klinische manifestaties hebben, delen ze bepaalde immunopathologische kenmerken: zo is de activering van zowel het aangeboren als verworven immuunsysteem zichtbaar in SSc en pSS en dit gaat samen met een verhoogde activiteit van type I interferon (type I IFN). Plasmacytoïde dendritische cellen (specifieke immuuncellen die type I IFN aanmaken) zijn bij beide auto-immuunziekten verlaagd in het bloed, terwijl ze in de aangetaste organen zijn toegenomen. Eleni Chouri (Laboratorium voor Translationele Immunologie, UMC Utrecht) onderzocht de moleculaire veranderingen die aanwezig zijn in dendritische cellen van SSc-patiënten. Ook onderzocht ze rol van microRNA's (kleine RNA moleculen die de genexpressie reguleren) in zowel dendritische cellen als in de bloedsomloop bij SSc- en pSS-patiënten.

Dr. Eleni Chouri

Ontregeling microRNA’s

Het onderzoek bracht moleculaire veranderingen aan het licht in dendritische cellen van SSc-patiënten, waarbij verschillende ontregelde pathways werden geïdentificeerd. Haar analyse toonde verder aan dat insulin growth factor 2 (IGF2) verhoogd is in dendritische cellen van SSc-patiënten, wat samenhangt met de expressie van een bepaald microRNA (miR-483-5p). Hierbij is aangetoond dat miR-483-5p verhoogd was in serum van SSc-patiënten vanaf de vroege stadia van de ziekte en mogelijk geassocieerd was met fibrosevorming. Bovendien toonde dit onderzoek microRNA ontregeling aan in dendritische cellen van pSS-patiënten. De lage expressie van miR-29a en miR-29c in dendritische cellen van patiënten met SSc en pSS was gekoppeld aan apoptose en mogelijk geassocieerd met overleving van deze cellen in deze ziekten.

Eleni Chouri zegt: “In mijn proefschrift laten we een nieuwe rol zien van microRNA's op functie van dendritische cellen in patiënten met sclerodermie en het primair syndroom van Sjögren. Deze resultaten werpen een nieuw licht op mogelijke mechanismen die deze auto-immuunziekten veroorzaken en die mogelijk een aangrijpingspunt vormen voor nieuwe behandelingen.”

Systemische autoimmuunziekten

Sclerodermie is een zeldzame maar ernstige systemische autoimmuunziekte die zich kenmerkt door schade aan de kleine bloedvaten, immuunactivatie en ontwikkeling van fibrose (bindweefselvorming) van de huid en andere organen. Dit kan leiden tot ernstige longziekten zoals pulmonaire arteriële hypertensie en longfibrose. Het syndroom van Sjögren is een complexe systemische autoimmuunziekte die zich kenmerkt door slecht werken traan- en speekselklieren, en veroorzaakt daarnaast ook afwijkingen van het immuunsysteem die leiden tot chronische onsteking in tal van organen. Men denkt dat beide aandoeningen ontstaan door een combinatie van genetische aanleg en omgevingsfactoren.

Promotie

Eleni Chouri (Jerusalem, 1986) promoveerde op 23 mei 2019 aan de Universiteit Utrecht op het proefschrift “Closing in on the role of microRNAs and plasmacytoid dendritic cells in the pathogenesis of systemic sclerosis and primary Sjögren’s syndrome”. Promotor is prof. dr. Timothy Radstake (afd. Reumatologie en Klinische Immunologie en Laboratorium voor Translationele Immunologie, UMC Utrecht); copromotoren zijn dr. Marzia Rossato en dr. Joel van Roon (Laboratorium voor Translationele Immunologie, UMC Utrecht). Dit onderzoek werd financieel ondersteund door ReumaNederland.