Tot 90 procent van de patiënten met matig-tot-ernstig constitutioneel eczeem (CE) heeft een oogaandoening (ocular surface disease of OSD), die gepaard gaat met een afname van het aantal gobletcellen in het oogbindvlies. Tijdens behandeling met dupilumab, waarbij oogaandoeningen als gevolg van de behandeling (dupilumab-associated ocular surface disease of DAOSD) de meest gerapporteerde bijwerkingen zijn, verminderde de functie van deze gobletcellen. In haar proefschrift concludeert Roselie Achten (UMC Utrecht) dat het belangrijk is om bij oogaandoeningen bij patiënten met CE een multidisciplinaire aanpak te volgen waarbij zowel dermatologen als oogartsen betrokken zijn om (DA)OSD zo vroeg mogelijk te kunnen herkennen en te behandelen.

Constitutioneel eczeem (CE), ook wel atopische dermatitis genoemd, is een chronische huidziekte die tot 10 procent van de volwassenen en tot 15 procent van de kinderen treft. Patiënten met CE hebben vaak ook andere atopische klachten zoals astma, allergische rhinitis of voedselallergie. Daarnaast komt ocular surface disease (OSD), een verzamelnaam voor oogaandoeningen zoals ontstekingen van het bindvlies of ooglid, vaak voor bij matig-tot-ernstig CE. Dupilumab, een monoklonaal antilichaam dat de interleukines 4 en 13 blokkeert, is de eerste op antilichamen gebaseerde behandeling die is goedgekeurd voor matig-tot-ernstig CE. De meest gerapporteerde bijwerking van dupilumab bij CE is dupilumab-associated ocular surface disease (DAOSD). Er is daarom dringend behoefte aan een beter begrip van OSD bij CE-patiënten met of zonder behandeling met dupilumab. Het onderzoek in het proefschrift van Roselie Achten (afdeling Dermatologie & Allergologie, UMC Utrecht) was gericht op (1) het verder identificeren van de klinische en oogheelkundige kenmerken van OSD en het pathomechanisme ervan bij matig-tot-ernstig CE, (2) het verduidelijken van de klinische en oogheelkundige kenmerken van DAOSD, het onderzoeken van risicofactoren voor het ontstaan ervan, de behandeling van DAOSD en de langetermijneffecten ervan, en (3) het beschrijven van het pathomechanisme van OSD tijdens dupilumab-behandeling bij matig-tot-ernstig CE.

OSD bij patiënten met CE

In een van haar studies werden de klinische kenmerken, risicofactoren en het pathomechanisme van OSD onderzocht. Hieruit bleek dat 90 procent van de patiënten met matig-tot-ernstig CE al OSD had voorafgaand aan de behandeling met dupilumab en dat deze patiënten minder gobletcellen in het bindvlies hadden in vergelijking met gezonde mensen. Achten en collega's vonden ook hogere waarden van biomarkers die zijn gerelateerd gerelateerd aan de ernst van CE in het traanvocht van patiënten met matig-tot-ernstig OSD in vergelijking met patiënten zonder of met milde OSD.

Effecten van dupilumab

Tijdens de behandeling met dupilumab verminderde de functie van deze gobletcellen. Ooglideczeem bleek geassocieerd te zijn met het ontwikkelen van OSD zowel vóór als tijdens de behandeling met dupilumab. De onderzoekers ontdekten ook dat dupilumab het oog bereikte, aangezien dupilumab detecteerbaar was in het traanvocht van met dupilumab behandelde CE-patiënten. Onderzoek van het traanvocht van patiënten toonde verder aan dat patiënten met ernstigere OSD tijdens de behandeling met dupilumab ook meer dupilumab in het traanvocht hadden. Vroegtijdige behandeling of aanpassing van het doseringsinterval van dupilumab kan bijdragen aan verbetering van deze oogafwijkingen.

Roselie Achten concludeerde dat het belangrijk is om bij deze oogafwijkingen een multidisciplinaire aanpak te volgen waarbij zowel dermatologen als oogartsen betrokken zijn om (DA)OSD zo vroeg mogelijk te kunnen herkennen en te behandelen.

Bijna 400.000 patiënten

CE is wereldwijd een van de meest voorkomende chronische ontstekingsziekten van de huid en wordt gekenmerkt door een jeukende, rode, gezwollen en 'gebarsten' huid, met als gevolg aanhoudende jeuk, pijn, slaapstoornissen en symptomen van angst en depressie. Dit kan leiden tot een aanzienlijke vermindering van de kwaliteit van leven. Volgens het RIVM hebben bijna 400.000 mensen in Nederland CE en worden de kosten voor de gezondheidszorg geschat op 150 miljoen euro per jaar. De Afdeling Dermatologie en allergologie van het UMC Utrecht is door de NFU aangewezen als nationaal expertisecentrum voor constitutioneel eczeem.

Verdediging proefschrift

Roselie Achten (1994, Nijmegen) verdedigde haar proefschrift op 14 november 2023 aan de Universiteit Utrecht. De titel van haar proefschrift was "Ocular surface disease in atopic dermatitis and the effect of dupilumab treatment - Clinical characteristics, risk factors, and pathomechanism". Promotoren waren prof. dr. Marjolein de Bruin-Weller (afdeling Dermatologie & Allergologie, UMC Utrecht) en prof. dr. Joke de Boer (afdeling Oogheelkunde, UMC Utrecht). Co-promotoren waren dr. Marlies de Graaf (afdeling Dermatologie & Allergologie, UMC Utrecht) en dr. Judith Thijs (Meander Medisch Centrum, Amersfoort). In april 2023 startte Roselie met haar opleiding tot dermatoloog in het UMC Utrecht.