Zaterdag 24 april is het Wereldproefdierendag. Meningen over proefdierengebruik lopen vaak sterk uiteen: of men is tegen elk gebruik van proefdieren of vindt dat de wetenschap niet zonder dierproeven kan. De realiteit ligt daar ergens tussenin. Om het gesprek over dierproeven aan te moedigen, organiseren de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht dit voorjaar twee openbare debatten.

Van de twee debatten over dierproeven is er een gericht op jongvolwassenen (19 mei), in samenwerking met Pint of Science, en een gericht op professionals (8 juni). Beide staan open voor iedereen met interesse in het onderwerp. De activiteiten passen bij de toenemende openheid en transparantie over dierproeven. En daarbij hoort ook de nuance.

Dreigende polarisatie
Wim de Leeuw, hoofd van de gezamenlijke Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht, zegt hierover: “We zien dat het dierproevendebat dreigt te polariseren. Mensen uiten zich tegen elk diergebruik óf benadrukken dat wetenschap absoluut nooit zonder dierproeven zal kunnen. Wat ons betreft ligt de waarheid in het midden. Als we alle dierproeven per direct zouden afschaffen, zouden we belangrijk medisch onderzoek naar allerlei ernstige ziekten moeten stopzetten. Aan de andere kant is het onze morele plicht om heel erg ons best te doen om lijden van proefdieren te voorkomen en hard te zoeken naar proefdiervrije innovaties, zodat we steeds minder dierproeven nodig hebben. En er zijn ook wetenschappelijke redenen om waar mogelijk proefdiervrije methoden te ontwikkelen.”

Vervanging, vermindering, verfijning
De Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht doen dierproeven voor verschillende vormen van onderzoek en voor onderwijs aan medisch specialisten en aan studenten diergeneeskunde en biologie. Daarbij passen ze de drie V’s toe: zoveel mogelijk streven naar vervanging van dierproeven door proefdiervrije methoden, vermindering van het aantal proefdieren en verfijning door te zorgen voor het best mogelijke welzijn voor de proefdieren.

Het 3Rs-Centre (de V’s zijn R’en in het Engels: replacement, reduction, refinement) van de universiteit speelt een belangrijke adviserende en stimulerende rol. Er zijn dan ook al enorme stappen gemaakt. De Leeuw: “Er wordt veel gedaan voor het welzijn van proefdieren. Ze krijgen bijvoorbeeld net als mensen anesthesie tijdens een operatie en naderhand pijnstillers. Daarnaast nemen de proefdiervrije innovaties een vlucht, zoals organen-op-een-chip, organoïden, computermodellen en slim gebruik van bestaande data.”

Creatieve oplossingen
Veel vooruitgang is geboekt in het onderwijs aan artsen en studenten diergeneeskunde. Zo leren ze hechten met binnenbanden, gekookte mie of bloemblaadjes. Om studenten les te geven in anatomie en fysiologie worden plastinaten en virtual reality ingezet. Het vermindert allemaal de inzet van proefdieren.

Een andere belangrijke stap vooruit is dat adoptie van overtollige muizen en ratten mogelijk is gemaakt. De dieren hoeven daardoor niet gedood te worden, wat voorheen wel gebeurde. De adoptie is gestart als een proefproject in samenwerking met enkele dierenbeschermingsorganisaties en is nu staand beleid.

Transitie Proefdiervrije Innovatie Utrecht
Om de zoektocht naar proefdiervrije innovaties te versnellen richtten de UU en het UMC Utrecht met de Hogeschool Utrecht als derde partner een werkgroep Transitie Proefdiervrije Innovatie op. Dit in navolging van het landelijke programma  externe link. De Utrechtse werkgroep heeft een Helpdesk, adviseert de hoofdbesturen hoe de transitie te bevorderen, onderhoudt contacten met andere universiteiten en organiseert Helpathons: creatieve, interdisciplinaire bijeenkomsten met een concrete transitievraag van een onderzoeker.

Transparantie
Transparantie is belangrijk voor de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht. Zo publiceren ze al sinds 2010 een online Jaarverslag Dierproeven (voorheen drukwerk), is de website van hun Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht openbaar (sinds 2015), en zijn daar ook alle projectvergunningen te vinden (sinds 2017), inclusief beschrijvingen van de dierproeven en de ethische afweging zoals gemaakt door de Dierexperimentencommissie Utrecht.

Meepraten over dierproeven kan op de volgende evenementen:

• Pint of Science Festival: Can medical science do without animal experiments? (Engelstalig), woensdag 19 mei, 20:00-21:30 uur, online
• Debat over dierproeven: Betere wetenschap zonder proefdieren, hoe dan? (Nederlandstalig), dinsdag 8 juni, 15:30-17:30 uur, in Utrecht en online

Benieuwd naar hoe we nu werken?
Bekijk hier de video over dierproeven en 3V in Utrecht.

Fotograaf: Thomas Dobber