Na ruim veertig jaar in de gezondheidszorg, waarvan 25 jaar als huisarts en 15 jaar in het UMC Utrecht, neemt hij afscheid: hoogleraar Huisartsgeneeskunde en divisievoorzitter van het Julius Centrum Niek de Wit. Hij pleit voor meer samenwerking tussen zorgprofessionals om de uitdagingen van de toekomst op te lossen. Want, zo zegt hij: “Samenwerken is de brandstof voor innovatie.”

De huisartsenzorg is in Nederland een sterke, centrale factor in de gezondheidszorg. Maar vergrijzing, meer (complexe) zorgvragen, minder mantelzorgers, personeelstekorten en hogere kosten in de zorg brengen grote uitdagingen met zich mee. Het vak van de huisarts staat onder druk. Niek de Wit: “Dat vraagt om herbezinning en anders organiseren van de zorg. Daarmee bedoel ik échte verandering, niet voortborduren op hetzelfde. De oplossing ligt in het samenwerken in teams, waarbij elke professional doet waar hij of zij het beste in is.” Als voorbeeld noemt Niek de academische praktijken in Leidsche Rijn die hij in 2009 samen met collega Jan Oomes opzette vanuit het UMC Utrecht. Ze waren ambitieus vanaf de start. Multidisciplinaire, innovatieve eerstelijnszorg vlak bij de burgers.

De magie van Dokter Deeter is nu wetenschappelijk onderbouwd 

De huisartsgeneeskunde is de afgelopen twintig jaar veel beter onderbouwd. Waar vroeger de huisarts een beetje een wonderdokter was - ‘Dokter Deeter maakt alles beter’ van schrijver Toon Tellegen - snel en efficiënt, maar zonder dat ie precies wist hoe of waarom - is de moderne huisarts een goed opgeleide eerstelijns clinicus die patiënten ‘evidence based’ beter maakt. Op een wetenschappelijk verantwoorde wijze dus.

“Goede huisartsgeneeskunde betekent goed luisteren en communiceren, maar vooral ook weten wat goed medisch handelen is. Dat ‘evidence based’ denken heeft zich enorm positief ontwikkeld, met meer dan 100 professionele NHG-richtlijnen, die ook in de opleiding huisartsgeneeskunde worden gebruikt. De gerichte beroepsopleiding bestaat inmiddels uit twee jaar in een huisartsenpraktijk en één jaar externe stages. Dit heeft geleid tot een enorme kwaliteitsverbetering, waardoor de nieuwe generatie huisartsen veel beter weet wat ze doet. De magie van Dokter Deeter is nu wetenschappelijk onderbouwd”, zegt Niek de Wit.

Het ‘Huis van de Huisarts’ als centrale rol 

Samenwerking: dát is de brandstof voor de noodzakelijke innovatie en verandering, volgens Niek. “Alleen met een ‘great team’ kan de huisarts ook in de toekomst die centrale rol blijven spelen in het Nederlandse zorgstelsel. Hierbij staat in de toekomst het ‘Huis van de Huisarts’ centraal, waarbij de focus ligt op een wijkgerichte aanpak en samenwerkende professionals binnen het huisartsenteam. Daarin doen verpleegkundig specialisten en physician assistants de eerste opvang, praktijkondersteuners de chronische zorg, en de huisarts de coördinatie en de meer complexe patiënten.”

Minder behandelingen in het ziekenhuis, meer voor- en nazorg thuis 

Samen met collega’s van andere Utrechtse organisaties hielp Niek de Wit ook om de interprofessionele samenwerking in de regio vorm te geven. Een voorbeeld is GRIP: een onderzoek dat zich richt op samenwerking in oncologische zorg met ziekenhuizen, huisartsen en thuiszorgorganisaties. Het doel is om minder behandelingen in het ziekenhuis te doen en meer voor- en nazorg rondom kanker thuis te bieden. Zo spelen huisartsen en wijkverpleegkundigen een grotere rol in de oncologische zorg. “Het biedt meerwaarde als we de zorg zo veel mogelijk in de eigen woonomgeving van de patiënt vormgeven. Thuis als het kan en alleen in het ziekenhuis als dat nodig is.

Netwerkzorg heeft de toekomst

Zorg krijgt in de toekomst vorm binnen regionale netwerken, zo verwacht Niek. “Alleen met een geïntegreerde aanpak in de regio, met een sterke nadruk op samenwerking en specialisatie, en een goede aansluiting op de behoefte van de patiënt, kunnen we de uitdagingen van de toekomst aan. Daarvoor is goede regionale samenwerking met andere ziekenhuizen, huisartsenorganisaties, andere zorgorganisaties en de gemeente, een belangrijke voorwaarde. Het UMC Utrecht heeft een cruciale taak in dat regionale zorgnetwerk vanuit haar academische kerntaken van onderzoek, innovatie en opleiden.”

Dit heeft in de afgelopen jaren al vorm gekregen in de Health Hub Utrecht. Dat is een regionaal samenwerkingsverband rondom preventie en welzijn, met meer dan veertig partijen van gemeenten tot zorg- en kennisinstellingen. “Allemaal gericht op verkleinen van gezondheidsverschillen. Inmiddels zijn er in de wijken brede coalities aan de slag met een gericht werkplan rondom verbeteren van jeugdgezondheid, versterken van mentale weerbaarheid van jongeren en versterken van zelfredzaamheid van ouderen. Het UMC heeft hierin een belangrijke kartrekkersrol gespeeld, o.a. door die coalities te verbinden met de Kennisinstellingen op het Utrecht Science Park.”

Toekomstgericht opleiden 

Om de professionals voor te bereiden op de zorg van de toekomst, is toekomstgericht opleiden cruciaal. De universitaire ziekenhuizen spelen ook hierin een grote rol. Niek: “Het UMC Utrecht werkt aan een nieuw curriculum Geneeskunde dat zich meer gaat richten op het voorbereiden van studenten op de zorg buiten het ziekenhuis. Dit noemen we community engaged learning: een manier van leren waarbij studenten bijvoorbeeld coschappen in de wijk en patiënten thuis begeleiden. Ook hierin speelt het regionetwerk een belangrijke rol: we werken samen met gemeenten, GGD, verpleeg- en verzorgingstehuizen en ouderenzorg, waar studenten die stages kunnen lopen. Geneeskundestudenten worden zo beter voorbereid op hun rol in de toekomst.”