Bij het ouder worden ontstaat vaak vaatschade in de hersenen. Onderzoekers van het UMC Utrecht en Erasmus MC hebben nu normaalwaarden ontwikkeld voor dit soort schade. De nieuwe normen helpen artsen objectief vast te stellen of de veranderingen die ze op hersenscans zien normaal zijn voor iemands leeftijd en geslacht, of dat ze afwijken. De onderzoekers hebben hun bevindingen gepubliceerd in twee wetenschappelijke artikelen. 

Read the English version >

Normaalwaarden zijn belangrijk in de zorg en worden vaak gebruikt om resultaten van onderzoek te duiden. "Als je met je kind naar een consultatiebureau gaat, meten ze lengte en gewicht en vergelijken ze dat met groeicurves”, zegt prof. Geert Jan Biessels, neuroloog van het UMC Utrecht. “Zo zie je meteen wat normaal is en wat niet. Maar hersenscans beoordelen we in het ziekenhuis nu vooral op het oog. Dat is subjectief, en vaak wordt niet duidelijk aangegeven of bijvoorbeeld vaatschade of krimp past bij de leeftijd van de patiënt. Veel mensen schrikken daardoor onnodig van hun scanuitslag."

Vaatschade en veroudering

Zelfs als ze nooit een beroerte hebben gehad, is bij ouderen vaak lichte vaatschade te zien op hersenscans. Die schade kan zo ernstig worden dat iemand cognitieve problemen krijgt, of wankel gaat lopen. De rol van vaatschade wordt vaak niet of te laat onderkend. Biessels: “scans laten die schade al vroeg zien, maar zonder normwaardes kan het lastig zijn om de ernst goed in te schatten.”
 
De resultaten die de onderzoekers nu presenteren, zijn gebaseerd op gegevens uit twee grote onderzoeksprojecten (zie kader), waaraan verschillende onderzoeksgroepen hebben bijgedragen. In totaal hebben de onderzoekers meer dan 20.000 hersenscans van duizenden deelnemers geanalyseerd. Deze inspanningen leverden gedetailleerde grafieken op die voor verschillende vormen van vaatschade laten zien wat normale waarden zijn. Per leeftijdsgroep en geslacht, net als de groeicurves in het consultatiebureau.

"Deze normen geven ons als artsen veel meer zekerheid," zegt prof. Meike Vernooij, neuroradioloog aan het Erasmus MC en betrokken bij de onderzoeken. "We kunnen nu beter bepalen of wat we op een scan zien nog aanvaardbaar is tegen een achtergrond van normale veroudering, of dat er reden is om verder onderzoek te doen."

Patiënten geruststellen

De nieuwe grafieken helpen artsen hun patiënten gerust te stellen als de scan binnen de verwachte bandbreedte valt. Ook bieden ze mogelijkheden voor preventie en interventie. Artsen kunnen patiënten met hersenschade die kan leiden tot een beroerte of cognitieve achteruitgang bijvoorbeeld adviseren meer te bewegen, hun bloeddruk en cholesterol beter onder controle te houden en te stoppen met roken. "Hoewel we hersenveroudering niet tegen kunnen houden, kunnen we in sommige gevallen verdere schade beperken door risicofactoren aan te pakken," zegt Biessels.
 
De onderzoekers verwachten dat de nieuwe normen snel deel kunnen gaan uitmaken van de klinische praktijk. Naast betere patiëntenzorg dragen de gegevens ook bij aan verder onderzoek naar ziekten zoals dementie en beroertes.