Eerste experimentele therapie met bacteriofagen
Het UMC Utrecht heeft voor het eerst een patiënt behandeld met een op maat gemaakte therapie met bacteriofagen. Het is voor het eerst dat in Nederland een dergelijke ‘faagtherapie’ op maat is gemaakt en vervolgens is toegepast. Een breed team van specialisten uit het UMC Utrecht besloot samen dat deze experimentele behandeling noodzakelijk was voor deze patiënt.
“Deze samenwerking tussen verschillende afdelingen is essentieel om de therapie mogelijk te maken”, zegt arts-microbioloog Pieter-Jan Haas. Samen met Marjolein Hensgens (internist-infectioloog), Inez Bronsveld (longarts) en Jan Dekker (apotheker) werkte hij aan deze experimentele behandeling.
Wat zijn bacteriofagen?
Bacteriofagen zijn virussen die bacteriën kunnen doden. Bacteriofagen werken ook tegen antibioticaresistente bacteriën. Daardoor zouden bacteriofagen potentieel geschikt zijn voor mensen die te maken hebben met een bacterie die niet meer met antibiotica is te bestrijden, legt Haas uit. “Er is nog veel onderzoek nodig voor faagtherapie een gangbare behandeling wordt. Onder meer omdat voor iedere patiënt een persoonlijke therapie moet worden ontwikkeld. Faagtherapie wordt wel gezien als een van de oplossingsrichtingen voor het probleem van antibioticaresistentie.”
Faagtherapie (voorlopig) nog niet voor anderen
Het UMC Utrecht krijgt regelmatig vragen van mensen die hopen dat een faagtherapie ook voor hen een oplossing kan zijn. Op dit moment kan het UMC Utrecht voor deze patiënten helaas geen faagtherapie aanbieden. Omdat de therapie nog experimenteel is, is er een aantal specifieke criteria waaraan moet worden voldaan:
- Er zijn geen andere therapeutische behandelingen meer mogelijk voor de patiënt. Dit is bijvoorbeeld als er sprake is van een multiresistente bacterie;
- De infectie wordt veroorzaakt door slechts een bacterie tegelijk;
- Voor die bacterie moet ook de benodigde faag beschikbaar zijn.
Ook als een patiënt aan de criteria voldoet, blijft het aan een breed team van artsen om een zorgvuldige afweging te maken of er medische noodzaak is om een experimentele behandeling te geven.
Onderzoek nodig voor bacteriofagen als gangbare therapie
“Recent is een aantal belangrijke stappen gezet om therapie met bacteriofagen als gangbare therapie dichterbij te brengen,” zegt Haas. Zo zijn er, in samenwerking met Jan Dekker van de apotheek van het UMC Utrecht, internationale afspraken opgesteld zodat apothekers ook kunnen toetsen of de therapie goed en veilig is gemaakt.
Er zijn in Nederland eerder patiënten geweest die bacteriofagen hebben gekregen die ze zelf uit het buitenland hebben gehaald. Het bijzondere aan de Utrechtse patiënt is dat de fagen speciaal tegen de bacterie van de patiënt zijn geselecteerd en zijn getoetst aan de nieuwe Europese kwaliteitscriteria voor bacteriofagen en dat de faagtherapie door Nederlandse artsen is voorgeschreven en door apothekers bereid.
Ook is er een aantal onderzoeken verschenen dat laat zien dat bacteriofagen veilig kunnen worden toegediend. “Nu is het tijd om ook goed te gaan onderzoeken hoe effectief en toepasbaar faagtherapie is. Hoewel bacteriofagen al bijna een eeuw geleden zijn ontdekt als mogelijk geneesmiddel, is er nog maar heel weinig wetenschappelijk onderzoek volgens de moderne standaarden naar gedaan,” zegt Haas. “Dat komt nu pas echt op gang, en ook als UMC Utrecht willen wij daar onderzoek naar gaan starten. Door deze eerste behandeling hebben we ervaring opgedaan in het bereiden en toedienen van de therapie. Of het ook echt werkt, is op basis van één behandeling niet te zeggen.”
