Antibioticagebruik bij kinderen met koorts

Een interactief boekje kan helpen om onnodig antibioticagebruik bij kinderen met koorts te verminderen. Onderzoekers van het UMC Utrecht, Maastricht University, LUMC en Erasmus MC werken samen om een bestaand boekje te verbeteren zodat dit beter aansluit bij behoeften álle ouders, ook bij ouders met bijvoorbeeld beperkte gezondheidsvaardigheden.

Koorts is één van de meest voorkomende redenen waarom jonge kinderen naar de huisarts gaan. Soms krijgen deze kinderen antibiotica voorgeschreven, terwijl dat vaak niet nodig is. Hierdoor ontstaat er een risico dat bacteriën ‘wennen’ aan een bepaald antibioticum (we noemen dat antibioticaresistentie) en dat deze op termijn niet meer goed werkt. Ook bestaat het risico dat het kind onnodig last krijgt van bijwerkingen van het antibioticum. Het is daarom belangrijk om aandacht te besteden aan de communicatie tussen huisarts en ouders van jonge kinderen met koorts om samen te komen tot gepast gebruik van antibiotica. 

Effectief middel voor de huisarts verbeteren 

Om tot gepast antibioticagebruik te komen, hebben onderzoekers van de vakgroep Huisartsgeneeskunde van de Universiteit van Maastricht in 2015 het boekje ‘Kinderen met Koorts’ ontwikkeld en onderzocht, dat te vinden is op Thuisarts.nl. Dit interactieve boekje is bedoeld om ouders te helpen om samen met de huisarts een goede beslissing te nemen en het geeft adviezen over wat ouders zelf kunnen doen. Het boekje werkt over het algemeen goed en kan leiden tot minder antibioticavoorschriften, maar blijkt in de praktijk niet voor alle ouders even passend. Vooral met ouders met beperkte gezondheidsvaardigheden of met een migratieachtergrond vinden huisartsen het soms lastig om goed te communiceren over de noodzaak van een antibioticumrecept. Soms wordt dan een antibioticum gegeven, terwijl dit mogelijk voorkomen kan worden. Bijvoorbeeld in situaties waarin er zeer waarschijnlijk sprake is van een virusinfectie en antibiotica dus niet werken. Het nieuwe onderzoek richt zich op het verbeteren van het bestaande boekje en de manier waarop het wordt gebruikt. 

Hoe pakken de onderzoekers dit aan? 

Onderzoekers voeren het onderzoek uit bij huisartsen, en stemmen daarbij af met de Jeugdgezondheidszorg en huisartsenposten. Het onderzoek heeft drie belangrijke doelen die het gebruik van het boekje moeten verbeteren: 

• Belemmeringen en verbeterpunten in kaart brengen – Waarom gebruiken sommige huisartsen of ouders het boekje niet of nauwelijks? 
• Een aangepaste, meertalige versie met visuele ondersteuning ontwikkelen – Met aandacht voor eenvoudige taal en culturele aspecten. 
• Uitproberen in huisartsenpraktijken – Eerst in een paar praktijken, daarna in 20 praktijken om te meten of de aangepaste versie echt helpt om het boekje vaker te gebruiken en zo antibioticagebruik bij kinderen met koorts te verminderen. 

Wat betekent dit voor de toekomst? 

De onderzoekers verwachten dat een verbeterde versie van het boekje: 

• De communicatie tussen huisarts en ouders makkelijker maakt. 
• Zorgt voor slimmer en doelgerichter gebruik van antibiotica. 
• Ook breder ingezet kan worden, bijvoorbeeld bij de Jeugdgezondheidszorg en huisartsenposten. 

Huisarts-wetenschapper dr. Alma van de Pol (afdeling Huisartsgeneeskunde en Verplegingswetenschappen, UMC Utrecht), hoofdonderzoeker van de studie, benadrukt: “Door vanaf de start landelijk samen te werken, vergroten we de kans op een implementatiestrategie die op grote schaal succesvol kan zijn. Met ons onderzoek willen we bijdragen aan een beter gebruik van antibiotica in de huisartsenpraktijk bij kinderen met koorts om zo het risico op de ontwikkeling van antibioticaresistentie te verminderen.” 

Brede samenwerking 

Onder de vlag van het UNH-Consortium Onderzoek Huisartsgeneeskunde (UNH-COH) is een onderzoeksproject gestart, gefinancierd door ZonMw, waarin onderzoekers van UMC Utrecht, Universiteit van Maastricht, LUMC en Erasmus MC samenwerken. Doel van het onderzoek is om de implementatie van het boekje beter af te stemmen op deze doelgroep. Het onderzoek wordt gedaan samen met het Nederlands Huisartsengenootschap (NHG), Thuisarts.nl, het landelijk expertisecentrum tegen gezondheidsverschillen Pharos en ouders met verschillende achtergronden. 

Voorschrijfgedrag antibiotica 

Om antibioticaresistentie te kunnen voorkómen moet het gebruik van antibiotica zorgvuldig worden gecontroleerd en alleen worden voorgeschreven in specifieke gevallen of wanneer een patiënt een verhoogd risico heeft om ernstig ziek te worden. Koorts is de voornaamste reden voor bezoek aan de huisarts bij kinderen van 5 jaar en jonger en een belangrijkste reden om antibiotica voor te schrijven. Echter, koorts komt bij kinderen meestal door een virusinfectie, waarbij antibiotica niet werken. In een eerder onderzoek meldde 20-40 procent van de ouders dat ze het afgelopen jaar minstens één keer met hun kind naar de huisarts waren geweest vanwege koorts. Dit komt voor Nederland neer op jaarlijks zo’n 230.000 huisartsbezoeken, waarbij ongeveer 1 op de 4 kinderen een recept voor een antibioticum voorgeschreven krijgt. Naast het feit een kind met koorts zo een risico loopt op vermijdbare bijwerkingen, bevordert het ook het ontstaan van antibioticaresistentie. 

Door landelijk samen te werken, hopen de onderzoekers voor het verbeterde boekje een aanpak te ontwikkelen die nog beter werkt en door alle huisartsen gebruikt kan worden. Dit onderzoek draagt zo bij aan betere huisartsenzorg en helpt zorgverleners om passende voorlichting te geven over de behandeling van kinderen met koorts.