Centrum voor Regeneratieve Geneeskunde en Stamcellen

Centrum voor Regeneratieve Geneeskunde en Stamcellen

Regeneratieve geneeskunde is erop gericht om nieuwe behandelingen te ontwikkelen die profiteren van het vermogen van het lichaam om beschadigd weefsel zelf te herstellen. Wij streven ernaar om de kwaliteit van leven te verbeteren met behulp van moderne geneeskunde voor mensen met een ziekte, slijtage van het lichaam, letsel of slechte genen. Dit doen we door wetenschap en technologie te combineren, onderzoekers en medici samen te brengen en ernaar te streven ons lichaam te helpen zichzelf te herstellen.

Wat is regeneratieve geneeskunde? uitklapper, klik om te openen

In huidige behandelingen wordt beschadigd weefsel vervangen of van buitenaf gerepareerd, maar het oorspronkelijke weefsel van de patiënt wordt niet hersteld. Door een niertransplantatie of het implanteren van een kunstmatige hartklep krijgt een patiënt bijvoorbeeld vervangers voor de beschadigde weefsels.

De regeneratieve geneeskunde onderzoekt hoe we kunnen profiteren van het vermogen van het lichaam om beschadigd weefsel zelf te herstellen.

Voorbeelden van toepassingen van stamcellen zijn stamceltransplantatie voor kinderen met een ernstige vorm van leukemie en stamceltherapie voor het hart. In de toekomst hopen we op regeneratieve toepassingen, waarbij naast stamcellen bijvoorbeeld ook biomaterialen en groeifactoren worden gebruikt. Daarbij richten we ons onder meer op herstel van kraakbeenschade, wervelkolomchirurgie, regeneratie van hartspier, vaten en hartkleppen, darmaandoeningen en nierziekten.

Gerelateerde ziektebeelden uitklapper, klik om te openen

Het centrum voor Regeneratieve Geneeskunde en Stamcellen richt de aandacht op onderstaande ziektebeelden:

• Bot- en kraakbeen aandoeningen
• Chronisch hartfalen 
• Orgaanziekten (nier,lever, darm, alvleesklier, longen) 
• Beenmerg- en bloedziekten

Onderzoek uitklapper, klik om te openen

Het onderzoek in de regeneratieve geneeskunde is erop gericht om nieuwe behandelingen te ontwikkelen die slim gebruik maken van het zelf-herstellend vermogen van het lichaam. We richten ons hierbij op drie onderzoeksgebieden:

• Regeneratie van hart- en vaatweefsel
• Regeneratie van spier- en skeletweefsel
• Stamcelbiologie en organoïden

Bijzondere onderzoekstechnieken

Organen en levende weefsels hebben een zeer complexe structuur. Het is eigenlijk niet mogelijk om die te reproduceren met bestaande technologie op het gebied van ‘tissue engineering’. 

In de ‘Utrecht Biofabrication Faciliteit’ worden levende cellen geprint in materialen die weefselregeneratie mogelijk maken. Biofabricatie wordt gebruikt om verschillende soorten weefsel te maken, waaronder lever-, nier- en hartspier- en kraakbeenweefsel. Ook wordt de techniek ingezet om hele gewrichten te printen.

Een belangrijke ontwikkeling op het gebied van biofabrication is de ontwikkeling van zogenaamde bioinkt. Bioinkt is een materiaal dat levende cellen bevat. Met bioinkt kunnen laagje voor laagje complexe 3D weefsels worden geprint. Op deze manier kunnen verschillende celtypes naast elkaar komen te liggen, met als resultaat dat het geprinte ‘weefsel’ zo goed mogelijk lijkt op de complexe weefsels en organen in ons lichaam.

Stamcellen kunnen structureel bijdragen aan herstel van weefsel en organen, en daarnaast scheiden ze ook celproducten, waaronder kleine celblaasjes (extracellulaire vesicles / exosomen) uit die weefselherstel kunnen stimuleren. Binnen het RMCU vormt het onderzoek aan deze celblaasjes een belangrijke pijler. Er wordt onderzoek gedaan naar hoe celblaasjes uit stamcellen ontwikkeld kunnen worden tot een regeneratieve therapie bij hart- nier en botschade. Daarnaast onderzoeken we hoe de stimulatie van herstel door die blaasjes precies werkt, en hoe dat verbeterd kan worden. 

Organoïden kunnen gemaakt worden van stamcellen die afkomstig zijn uit een orgaan. Uit een biopt dat bij een patiënt is afgenomen wordt in het laboratorium vanuit deze stamcellen een mini-orgaan oftewel een organoïde gekweekt. Deze lijken op het oorspronkelijke orgaan, maar dan in hele kleine vorm; een organoïde is namelijk maar een paar millimeter groot. Deze technologie bestaat pas sinds 2009 en is door Prof. dr. Hans Clevers van het Hubrecht Instituut ontwikkeld, zij maakten als eerste organoïden van de dunne darm. 

Door in wetenschappelijk onderzoek gebruik te maken van organoïden wordt meer inzicht verkregen in de ontwikkeling en werking van organen. Ook is het mogelijk om door middel van organoïden te zien hoe een ziekte zich bij een individuele patiënt ontwikkelt en welke medicatie wel of niet aanslaat specifiek bij die persoon. In Utrecht worden organoïden onder andere gebruikt bij onderzoek naar taaislijmziekte, borstkanker, lever-, nier- en darmziekten. 

Het centrum uitklapper, klik om te openen

In het centrum voor regeneratieve geneeskunde werkt een grote groep onderzoekers samen op het gebied van regeneratieve geneeskunde. Het is een van de weinige centra van deze omvang in Europa en er wordt wereldwijd toonaangevend onderzoek gedaan.

We verbinden onderzoekers uit diverse specialistische vakgebieden, zodat we de complexe materie van weefselschade en weefselherstel kunnen onderzoeken. Deze verschillende disciplines kunnen samen het landschap van de gezondheidszorg voorgoed veranderen. Dit doen zij door kennis en creativiteit te combineren en biomedische uitdagingen vanuit nieuwe perspectieven te bekijken. Zo ontwikkelen zij samen innovatieve regeneratieve oplossingen, die bijdragen aan de verbetering van de kwaliteit van leven bij patiënten.

Prof. Marianne Verhaar

“Binnen regeneratieve geneeskunde combineren we fundamentele wetenschap met opkomende technologieën. Binnen het centrum regeneratieve geneeskunde beschikken we over de infrastructuur, kennis en creativiteit om een idee om te zetten in een tastbaar voordeel voor onze patiënten." Prof. Marianne Verhaar, Voorzitter speerpunt Regeneratieve geneeskunde en stamcellen.

Verhaar, M.C. (Marianne)

Hoogleraar experimentele nefrologie, medisch afdelingshoofd nefrologie

Contact uitklapper, klik om te openen