Wanneer te vroeg geboren baby’s meer aan stress worden blootgesteld als zij in het ziekenhuis liggen, heeft dat een negatief effect op de ontwikkeling van hun hersenen. Dat heeft onderzoeker Femke Lammertink van het UMC Utrecht aangetoond in haar promotieonderzoek. Een deel van deze jonge patiënten kan hierdoor ontwikkelingsproblemen krijgen als ze peuter of kleuter zijn. 

Om te vroeg geboren baby’s een zo goed mogelijke start te geven willen artsen en verpleegkundigen deze baby’s en hun ouders zo vroeg mogelijk helpen om de gevolgen van stress te beperken. Onderzoeker Femke Lammertink van het Universiteit Utrecht verdiepte zich daarom zich in het bijzondere mechanisme van het babybrein. Zij deed dat onder leiding van hoogleraar neonatologie Manon Benders van het UMC Utrecht, in nauwe samenwerking met onderzoekers van Radboudumc en Amsterdam UMC. De bevindingen zijn deze maand gepubliceerd in The Journal of Neuroscience.

Stress beïnvloedt groei

Bij te vroeg geboren baby’s zien de onderzoekers iets opvallends gebeuren. Femke legt uit: “Deze pasgeborenen worden behandeld om in leven te blijven. En dat gaat helaas gepaard met stress en ongemak bij de behandeling op de Neonatale Intensive Care.” Deze kinderen - die niet 40 weken maar al 26 tot 28 weken in de zwangerschap ter wereld komen - hebben soms beademing nodig en worden veel geprikt om de behandeling goed af te stemmen op wat nodig is. Bovendien kunnen hun ouders niet constant in de buurt zijn om hun pasgeborene gerust te stellen. Deze baby’s maken helaas veel mee en dat geeft stress. De veerkracht van deze baby’s is verschillend blijkt uit het onderzoek. De negatieve gevolgen zien we bij een deel van de groep in hun groei en ontwikkeling terug wanneer we in de 30ste en 40ste week een MRI-scan maken. Dat doen we standaard bij te vroeg geborenen in het UMC Utrecht." 

MRI-scan geeft nieuwe inzichten

Dankzij de MRI-scan is duidelijk geworden dat toename van witte stof bij deze te vroeg geborenen door stress trager verloopt dan normaal en er ontstaan minder verbindingen tussen drie specifieke delen van het babybrein.” Femke: “Hersenen bestaan even simpel gezegd: grijze en witte stof. Zenuwcellen sturen met hun lange uitloper (het axon) signalen door naar andere zenuwcellen, organen, spieren of klieren. En er zijn cellen die ondersteunen de neuronen in hun activiteit. Onder andere door rondom het axon een vetachtig laagje (myeline) leggen, de rijping van de witte stof. Het laagje zorgt ervoor dat een signaal zich sneller door het lichaam verplaatst. De ontwikkeling van witte stof begint tijdens de zwangerschap, maar deze laag is na de geboorte op alle lange axonen is nog flinterdun. Die hersenen groeien flink in het eerste levensjaar van een gezond kind. Op hersenscans is dit zichtbaar door een toename van de witte stof.”

Kinderen zo vroeg mogelijk helpen  

“Vanuit het UMC Utrecht volgen we te vroeg geboren baby’s tot zij 8 jaar zijn. We kunnen daardoor uit de verzamelde data afleiden dat deze kinderen als peuter en kleuter (2 tot 5 jaar oud) meer te maken kunnen krijgen met ontwikkelingsproblemen. En hoewel we andere factoren nog niet hebben uitgesloten vormen de bevinden uit dit onderzoek wel een aanleiding om vervolgonderzoek op te zetten. Met name de vraag waarom sommige kinderen veerkrachtig reageren en minder nadelen van stress ervaren dan anderen is relevant. Is dat een kwestie van genetische aanleg of kunnen factoren als voeding of slaap of kangeroo care (skin-to-skin contact) daarbij het verschil maken? Dat vergt meer onderzoek, want artsen en verpleegkundigen willen niets liever dan te vroeg geboren baby’s een goede start geven.” 

Expertisecentrum voor neonatale neurologie

UMC Utrecht heeft ruim 30 expertisecentra zeldzame aandoeningen (ECZA’s). Eén daarvan is het expertisecentrum voor neonatale neurologie. In dit centrum werken experts vanuit verschillende specialismen samen voor de zorg aan pasgeboren kinderen met hersenschade of aangeboren hersenafwijkingen. Ook brengen zij de lange termijn ontwikkeling in kaart van kinderen met rondom de geboorte opgelopen hersenschade. Samen zorgen zorgverleners en onderzoekers voor een goede kwaliteit van zorg volgens de laatste medische inzichten. Een gouden combinatie bij zeldzame aandoeningen.