Leefstijl en met name leefomgeving zijn de meest bepalende factoren voor onze gezondheid, meer nog dan de gezondheidszorg, volgens Marielle Jambroes, hoofd team Public Health in het UMC Utrecht. Maar hoe creëer je een gezonde leefomgeving? Op 23 november 2022 legt ze het uit op het congres ‘Accelerating cooperation to stop overweight and obesity’. 

“Een gezonde leefomgeving is een omgeving die niet ziekmakend is en uitnodigt tot het maken van gezonde keuzes, bijvoorbeeld door voldoende aanbod van gezond voedsel, openbaar groen en toegang tot gezondheidszorg. Dat moet de nieuwe norm worden”, zegt Jambroes. “Jarenlang hebben we mensen verleid om te roken en nu verleiden we hen om te dik te worden. We kunnen erger voorkomen, vooral door de leefomgeving anders in te richten.”

De wijk in met studenten

Het Public Health team van Jambroes werkt hier aan via onderwijs en onderzoek. Jambroes: “Wij leren geneeskundestudenten hoe zij ziekten kunnen voorkomen en welke rol de leefomgeving daarbij speelt. Ze beseffen vaak niet hoe belangrijk dit is, omdat in het medisch curriculum het ziekenhuis nog altijd leidend is. Daarom nemen wij hen mee de wijk in, bijvoorbeeld naar buurthuizen in achterstandswijken of een opvang voor dak- en thuislozen. Dat is vaak een ongemakkelijke maar leerzame ervaring waar we naderhand op reflecteren.”

“Door deze aanpak komen de studenten in aanraking met armoede”, vervolgt Jambroes. “Ze worden zich bewust van de impact ervan op gezondheid en leren wat dit betekent in de spreekkamer. Als iemand bijvoorbeeld geen geld heeft voor drie maaltijden per dag, dan kun je niet adviseren om drie keer per dag, na elke maaltijd een pilletje in te nemen. Wij oefenen met hen hoe ze dit soort situaties bespreekbaar kunnen maken en hoe ze advies kunnen geven.”

Innovatieve onderzoeksmethoden

Daarnaast doet het team onderzoek naar de gezondheidseffecten van interventies in de leefomgeving. Jambroes: “Enerzijds ontwikkelen we kennis: welke interventies zijn nodig voor een gezonde wijk, onder andere om obesitas tegen te gaan? En wat willen de bewoners? Daarover adviseren we bijvoorbeeld beleidsmakers en wijkwerkers. Een mooi voorbeeld: Staatsbosbeheer wilde een park vernieuwen om buiten bewegen te stimuleren. Uit ons onderzoek bleek dat de omwonenden het park goed vonden zoals het was, juist een rustige plek om alleen te zijn en te wandelen. Nu heroverwegen ze de vernieuwing.”

Jambroes kijkt ook naar innovatieve onderzoeksmethoden: “Met standaard digitale vragenlijsten bereik je mensen met de meeste gezondheidsachterstand vaak juist niet. Omdat ze geen Nederlands spreken, wantrouwend zijn naar wetenschappers of het onderzoek niet begrijpen. Dan moet je zoeken naar andere vormen en soms betekent dat vijf keer de deuren langs gaan. Maar het gaat ook over: wat werkt voor opdrachtgevers? Wetenschappers zijn gewend om te publiceren in een tijdschrift, maar organisaties zoals Staasbosbeheer of een woningcorporatie vinden dat vaak te abstract. Dan maken we de informatie toegankelijker, bijvoorbeeld door factsheets te maken of een presentatie te geven op locatie.”

Probleem aanpakken bij de bron

Jambroes is er van overtuigd dat een andere inrichting van de leefomgeving veel ziekten kan voorkomen. “Dokters zijn geneigd om maatschappelijke problemen, zoals overgewicht en een hoge bloeddruk te medicaliseren, ofwel te zien als een ziekte die met pillen kan worden opgelost. Terwijl de basis van het probleem bij de inrichting van de omgeving en sociale netwerken ligt. Daar valt nog veel winst te behalen. Laten we niet te snel kiezen voor de makkelijk ogende oplossingen, zoals een pil, maar onze krachten bundelen voor een integrale aanpak, geheel in lijn met de conferentie.”

Meer weten over dit onderwerp? Kom ook naar de conferentie ‘Accelerating cooperation to stop overweight and obesity’.